Khoa Khoa học Ứng dụng

Tương lai của nhân loại

Tác giả: TS. Võ Thanh Tân

Kể từ khi được hình thành vào 4,6 tỉ năm trước, Trái đất (TĐ) đã trải qua vô vàn các biến cố hủy diệt ghê gớm. Có khi TĐ nóng rang như một quả cầu lửa mà cũng có khi phủ đầy băng giá. Chỉ riêng 540 triệu năm trở lại đây, khi loài cá ngập đầy các đại dương, mà hóa thạch của chúng có khả năng kể lại các sự kiện quá khứ, đã có 5 lần đại tuyệt chủng khủng khiếp cách nay 440 triệu năm, 360 triệu năm, 270 triệu năm, 200 triệu năm và 65 triệu năm trước. Tuy nhiên, sau mỗi biến cố như vậy, sự sống lại hồi sinh theo hướng tiến hóa hơn và tạo ra loài thông minh hơn.

Trung bình khoảng 100 triệu năm có một lần hủy diệt lớn và gần đây nhất đã cách nay 65 triệu năm nên với xác suất như vậy và nếu lịch sử được lặp lại thì có thể đoán chừng 30 triệu năm tới sẽ là lần hủy diệt tiếp theo. Loài người sẽ bị tuyệt chủng và một loài “người” mới, thông minh hơn, được hình thành để làm chủ TĐ.

Tuy nhiên, nếu chỉ giới hạn trong phạm vi vài ngàn năm sắp tới thì những đe dọa cho sự sinh tồn của con người, có lẽ, không phải ở các biến cố hủy diệt đến từ tự nhiên mà lại chính là nền văn minh và cách tổ chức xã hội của loài người.

Hai thế kỷ trước, Thomas Malthus (1766 – 1834) cho rằng trong cùng một khoảng thời gian thì thực phẩm tăng theo cấp số cộng nhưng dân số lại tăng lên theo cấp số nhân. Điều này gây nên sự thiếu hụt lương thực dẫn đến đói nghèo và bần cùng. Con người sẽ giải quyết tình trạng đó qua chiến tranh và bởi dịch bệnh.

Hai thế kỷ qua, với các cuộc cách mạng về kỹ thuật và công nghệ sinh học nên xét trên phương diện toàn cầu thì tiên đoán của Malthus không hợp lý mặc dù dân số thế giới đã vượt quá mốc 7 tỉ vào năm 2009. Tuy nhiên, có lẽ, ½ dân số toàn cầu đang sống tại những vùng nghèo khổ nhất đã chịu khuất phục bởi lời tiên đoán Malthus.

Tuy vậy, dường như không phải sự khan hiếm lương thực là yếu tố quyết định cho sự diệt vong của loài người. Hãy xem một thí nghiệm về “sự tha hóa hành vi” của chuột được thực hiện bởi John Calhoun (1917 – 1995) vào các năm 1965 – 1969:

4 cặp chuột được sống trong điều kiện lý tưởng, luôn được cung cấp thực phẩm đầy đủ, trong một không gian hữu hạn. Ban đầu số lượng chuột tăng rất nhanh. Gần 1 năm sau, sự tăng bắt đầu chậm lại và cấu trúc xã hội chuột bị phá vỡ. Sự “tha hóa hành vi” được hình thành, một số chuột trở nên hung dữ, cắn xé nhau và tiêu diệt lẫn nhau. Một số chuột con bị ruồng bỏ, không kết nối được với tính cộng đồng dần trở thành những con chuột vô cảm, ích kỷ, chỉ lo sắc đẹp của bộ lông của mình, từ chối cặp đôi và không ham muốn sinh sản. Số lượng chuột bắt đầu giảm dần, không gian sống tăng lên nhưng điều rất quan trọng là hành vi chuột không thể trở lại như trước được nữa. Sau 4 năm, toàn bộ xã hội chuột bị phá vỡ hoàn toàn, không thể cứu vãn và diệt vong.

Xã hội loài người khác với chuột vì bị phân tán do bị cai trị bởi rất nhiều định chế xã hội khác nhau và mật độ dân số vẫn chưa đạt mức như trong thí nghiệm. Tuy nhiên, cho phép có một sự so sánh tương đối khập khiễng giữa người và chuột: ở những nước mà pháp luật không nghiêm, những quy tắc xã hội bị phá vỡ, con người trở nên hung dữ hơn, vô cảm hơn thì đất nước đó có bị diệt vong và sup đổ như xã hội chuột trong thí nghiệm không? Bài học về chuột có lẽ vẫn có giá trị cho loài người.

Dân số loài người sẽ đạt mức ổn định 10 tỉ từ năm 2050 cùng mối lo ngại về sự hủy hoại môi trường dẫn đến chất lượng sống ngày càng kém dần đi qua các thế hệ sau, không thể cứu vãn được nữa.

Bỏ qua những yếu tố xã hội và giả thiết là con người vẫn tồn tại sau những biến cố hủy diệt đến từ các thiên thạch sau mỗi 100 triệu năm thì TĐ này, quê hương của nhân loại, chỉ tồn tại tối đa đến 6 tỉ năm nữa là chấm dứt.

Khối lượng Mặt Trời đang giảm dần để chuyển thành ánh sáng. Với lực hấp dẫn ngày càng yếu đi nên Mặt Trời sẽ nở to ra. 6 tỉ năm nữa, Mặt Trời sẽ nuốt chửng Kim Tinh rồi tiếp đó là TĐ. Nếu không di cư đến các hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời thì sự diệt vong của loài người là tất yếu sau 6 tỉ năm nữa.

Đã có những đề nghị lập dự án kéo dài vài trăm ngàn năm để cải tạo Hỏa Tinh thành môi trường sống được. Trước hết, tạo CO2 cho bầu khí quyển để tăng hiệu ứng nhà kính và nhiệt độ bề mặt Hỏa tinh có thể tăng lên thêm 50 độ. Rồi sau đó tạo Oxy cho khí quyển,.... Tuy nhiên, nếu có vài thế hệ con người sống và thích nghi được tại Hỏa Tinh thì có lẽ họ sẽ không bao giờ có thể trở lại TĐ được nữa. Trọng lực tại Hỏa Tinh chỉ bằng 1/10 TĐ nên sau vài thế hệ thì con người tại đó sẽ có bộ xương yếu đi, không thể chịu nỗi trọng lực tại TĐ.

Hai năm trước, người ta phát hiện được hành tinh Kepler-452b cách TĐ 1400 năm ánh sáng có các điều kiện về trọng lực và nhiệt độ tương tự TĐ nhưng Mặt Trời của nó sẽ chết sớm hơn Mặt Trời của chúng ta. Chín tháng trước, người ta phát hiện ra Proxima-b cách TĐ 4,5 năm ánh sáng có trọng lực tương tự TĐ nhưng quá nóng. Ngay trong tuần trước, cuối tháng 2/2017, người ta lại phát hiện một loạt 7 hành tinh trong cùng một hệ sao, được đặt tên Trappist-1, hoàn toàn tương tự TĐ về nhiệt độ và trọng lực và cách TĐ 40 năm ánh sáng. Tuổi thọ của Mặt Trời các hành tinh đó rất dài, chừng 10.000 tỉ năm. Do đó, đó là nơi lý tưởng để con người di cư đến trong tương lai.

Một khi, qua nhiều thế hệ, con người đã thích nghi được với điều kiện sống tại một hành tinh mới thì, về mặt sinh học, con người hoàn toàn thay đổi, không còn là “giống người” được nữa mà sẽ tiến hóa thành “giống mới” nào đó. Xem ra tương lai của nhân loại còn quá nhiều gian nan.